Istorija potrošačkih praznika – Black Friday i Cyber monday

Black Friday

„Dan kupovine po neverovatno niskim cenama“ proširio se na praktično ceo svet iz Sjedinjenih Država, prvobitnog mesta njegovog nastanka.

Petak posle Dana zahvalnosti (koji se slavi svakog četvrtog četvrtka novembra) obeležava se u Sjedinjenim Državama, a sada praktično i širom sveta, kao vrlo poseban dan, tokom kog svi polude od kupovine.

Milioni ljudi izlaze na ulice i zatrpavaju tržne centre gazeći sve pred sobom, internet stranice se urušavaju i obaraju lani postavljene rekorde prodaje.

Kako navodi Nacional Geografic Srbija, postoji nekoliko teorija o poreklu „Crnog petka“ u Sjedinjenim Državama. Jedna od prvih koja je verovatno i najraširenija, ali i najverovatnije potpuno pogrešna jeste da je u vezi sa trgovinom robovima. Naime, trgovci crnim robljem snizili bi cene dan nakon Dana zahvalnosti zbog nadolazeće zimske sezone.

Druga hipoteza, verodostojnija, je da je ovaj izraz nastao u petak, 24. septembra 1869. godine, kada su dva brokera sa Vol strita (Džej Gould i Džim Fisk) pokušala da monopolizuju celokupno tržište zlata u dogovoru sa čuvenim političarem Bosom Tvidom. Iako njihov naum nije urodio plodom, termin se zadržao. Tročlani tandem pokušao je da potkupi nekoliko političara i činovnika na visokim položajima, uključujući i određene sudije. Ali plan nije uspeo, prvenstveno jer je cena zlata pala u roku od nekoliko minuta, a sa njom i mnogi investitori, zbog čega je dan ostao poznat kao „Crni petak“.

Black Friday se prvi put  u mejnstrim medijima pojavljuje 1975, u članku Njujork Tajmsa sa namerom da njime označi problem koji je nastao u gradu kao rezultat popusta dan nakon Dana zahvalnosti.

Cyber monday

S druge strane, porast web prodaje u svetu omogućio je kreativnim prodavcima da osmisle svoj „Crni petak“. Cyber Monday, koji se održava odmah nakon „Crnog petka“  prvi put je održan 2005. godine, cilj je bio postaći kupce na obavljanje (pred)prazničnog šopinga u internetskim trgovinama. Izraz su osmislili preduzetnici Ellen Davis i Scott Silverman, dok su radili za Shop.org.

Ubrzo je izrastao u posebni događaj koji je prometom nadmašio Black Friday. Tako je postao najveći događaj vezan uz kupovinu online u Sjedinjenim Državama, tokom kojeg praktično sve velike trgovine nude popuste i druge pogodnosti za razne vrste proizvoda.